Inflacionimi i konservatorizmit

Në epokën moderne të komunikimit masiv, termat politikë shpesh humbasin përmbajtjen e tyre origjinale dhe kthehen në etiketa boshe që përdoren si armë retorike. Një nga këto terma është “konservatorizmi”. Ky koncept filozofik dhe politik, i cili historikisht lidhet me ruajtjen e traditave, rendit shoqëror dhe autoritetit moral, sot shpesh gjendet i banalizuar. Shumë individë që nuk e përjetojnë konservatorizmin si mënyrë jetese, as nuk kanë njohuri të thelluara për mendimtarët e tij, e përdorin këtë term për të justifikuar interesa të përkohshme ose për të ndërtuar imazh politik. Ky fenomen mund të quhet “inflacionimi i konservatorizmit”: përdorimi i tepruar dhe i pasaktë i një koncepti që i ul vlerën atij.

Konservatorizmi nuk është thjesht një qëndrim politik, por një filozofi që lidhet me një vizion të caktuar mbi natyrën njerëzore dhe shoqërinë. Mendimtarë si Edmund Burke, Michael Oakeshott dhe Roger Scruton kanë theksuar gjithmonë rëndësinë e traditës, të maturisë politike dhe të skepticizmit ndaj ndryshimeve të shpejta shoqërore. Burke, në veprën e tij Reflektime mbi Revolucionin Francez (1790), shkruan: “Shoqëria është vërtet një kontratë… midis atyre që janë gjallë, atyre që kanë vdekur dhe atyre që do të lindin.” Ky mendim shpalos vizionin konservator si një angazhim ndërbrezor për të ruajtur rendin dhe trashëgiminë kulturore. Po ashtu, Oakeshott theksonte se politika nuk duhet parë si një projekt inxhinierik për të riformësuar njeriun, por si një art i kujdesit për të tashmen. Ky lloj mendimi e largon konservatorizmin nga ideologjitë revolucionare, duke e paraqitur atë si një filozofi të maturisë dhe kujdesit.

Në shoqërinë bashkëkohore, sidomos në epokën e mediave sociale, termi “konservator” përdoret aq shpesh dhe aq lirshëm sa ka humbur ngarkesën e tij të vërtetë filozofike. Politikanë dhe komentues publikë, shpesh të painformuar mbi rrënjët e mendimit konservator, e përdorin këtë fjalë për çdo qëndrim që shpreh rezistencë ndaj një ndryshimi të caktuar, pavarësisht nga përmbajtja e tij. Në këtë mënyrë, konservatorizmi ngatërrohet me nostalgjinë e thjeshtë për të shkuarën, me nacionalizmin ekstrem ose me qëndrime autoritare, ndërkohë që në thelb konservatorizmi klasik mbështetet në reflektimin e matur mbi natyrën njerëzore dhe evolucionin historik të institucioneve. Ky proces është i ngjashëm me inflacionin monetar: ashtu si paraja humb vlerën kur shtypet në sasi të mëdha pa mbulim real, edhe fjala “konservatorizëm” humbet peshën e saj kur përdoret nga individë që nuk mishërojnë jetesën konservatore dhe nuk kanë njohuri të thella mbi filozofinë që përfaqëson. Mediat, në përpjekje për sensacion, shpesh i japin zë figurave që flasin në emër të konservatorizmit, por nuk kanë lexuar kurrë veprat e Burke, Scruton ose Alexis de Tocqueville.

Ky fenomen lidhet edhe me atë që mund ta quajmë “politika e marketingut simbolik”. Në vend që të përfaqësojnë ide të qarta dhe të menduara, partitë dhe liderët politikë shpesh përdorin simbole dhe slogane për të tërhequr elektoratin. Fjala “konservator” shndërrohet thjesht në një markë politike, një etiketë që përdoret për të fituar vota, ndërkohë që filozofia e saj e vërtetë, e bazuar në respektin për traditat dhe maturinë politike, reduktohet në një fasadë. Ky proces jo vetëm që cenon integritetin e konservatorizmit, por edhe e varfëron diskursin publik, i cili kthehet në një betejë etiketimeve boshe, larg thelbit të mendimit politik dhe moral.

Filozofia konservatore, megjithatë, nuk është vetëm një teori politike; ajo është një mënyrë jetese. Roger Scruton në librin e tij Si të jesh konservator (2014) shkruan: “Konservatorizmi nuk është një doktrinë për të ndryshuar botën sipas një plani, por një mënyrë për ta dashur atë që kemi trashëguar.” Ky pohim tregon se konservatorizmi nuk mund të reduktohet në slogane. Ai kërkon përkushtim ndaj zakoneve, institucioneve dhe kulturës së trashëguar dhe ky përkushtim duhet të mishërohet në përditshmëri, përtej retorikës publike. Inflacioni i konceptit ndodh pikërisht atëherë kur konservatorizmi trajtohet vetëm si një identitet politik dhe jo si një kulturë mendimi dhe sjelljeje.

Përdorimi i pakufizuar dhe i pasaktë i termave politikë prodhon një krizë kuptimi. Inflacioni i konservatorizmit sjell pasoja të dukshme: së pari, një shthurje konceptuale, ku humbin dallimet mes konservatorizmit, nacionalizmit, populizmit dhe autoritarizmit; së dyti, një radikalizim të diskursit publik, ku individë që përdorin etiketa të forta pa njohuri reale kontribuojnë në polarizimin politik; dhe së treti, një shkretim intelektual, ku tradita e pasur konservatore, e ndërtuar mbi bazat filozofike të mendimtarëve klasikë, zëvendësohet nga fraza boshe dhe slogane të thjeshta.

Inflacioni i konservatorizmit është simptomë e një shoqërie që shpesh preferon pamjen mbi përmbajtjen. Për të rikthyer seriozitetin e debatit publik, duhet të kthehemi tek mendimi i thelluar filozofik dhe tek kuptimi i vërtetë i ideve politike. Konservatorizmi si filozofi nuk është një arsenal sloganeve dhe simboleve të thjeshta, por një reflektim mbi historinë, natyrën njerëzore dhe detyrimin moral për të ruajtur atë që ka vlerë. Vetëm duke i rikthyer termat në kuptimin e tyre origjinal, mund të shmangim inflacionin ideologjik dhe të ndërtojmë një kulturë politike më të thellë, më të pasur dhe më të ndershme.